عنوان این مطلب، پرسشی است که زیاد با آن روبرو می‌شوم. هنوز هم هستند افرادی که با وجود دسترسی به انبوهی مقاله و کتاب، نیاز دارند از فردی که به نظرشان مطلع(تر) می‌آید، همان حرف‌های کتاب‌ها و مقاله‌ها را بشنوند – و البته متأسفانه آخر کار درصد قابل توجهی از آنها هم نهایتاً دست به عمل نمی‌زنند.

به همین دلیل فکر کردم مناسب است در یک مطلب کوتاه، بطور خلاصه درباره‌ی «نقطه صفر»های شروع یک کسب و کار جدید و راه گذر کردن از آن توضیح بدهم.

به نظر می‌رسد آنهایی که می‌خواهند بدانند از کجا باید شروع کنند، دو حالت کلی بیشتر ندارند:

حالت اول: ایده‌ای برای شروع یک کسب و کار ندارم

در دنیای امروز، شنیدن چنین عبارتی اندکی عجیب است، هرچند غیرممکن هم نیست. عملاً هرجا نیاز پاسخ داده نشده‌ی یک یا چند گروه بزرگ یا کوچک از مشتریان وجود داشته باشد، یک ایده‌ی کسب و کاری می‌درخشد! فراموش نکنیم که اصل اول یک کسب و کار موفق، ساختن محصول یا ارائه‌ی خدمتی است که نیازی از کسی را برآورده کرده و به همین خاطر حاضر است بابت آن پول پرداخت کند؛ چیزی که در ادبیات کسب و کار به آن اصطلاحاً خلق ارزش می‌گویند.

این نیازهای پاسخ داده نشده را از کجا می‌توان پیدا کرد؟

1. 1. بسیاری از کسب و کارهای بسیار موفق، از پاسخ به نیاز بنیان‌گذاران آن به وجود آمده‌اند: فردی مشکلی داشته و برای حل آن آستین بالا زده و نهایتاً کسب و کار موفقی خلق شده است. آیا واقعاً تمام نیازهای خود شما برآورده شده است؟ برای برآورده شدن کدام نیازتان حاضرید پول پرداخت کنید؟ آیا این نیاز، می‌تواند برای گروه بزرگ‌تری از افراد هم مسأله‌ساز باشد؛ طوری که حاضر باشند برای آن پول پرداخت کنند؟ این، ساده‌ترین نقطه‌ی شروع پیدا کردن یک ایده‌ی کسب و کاری است.
   2. رسانه‌های اجتماعی، یکی از بهترین روش‌های پیدا کردن نیازهای دیگران است. افراد در فیسبوک و توییتر و اینستاگرام و تلگرام از مشکلات‌شان هم حرف می‌زنند و تقریباً به بسیاری از پرسش‌هایی که برای طراحی یک کسب و کار ضروری است (در حالت دوم درباره‌ی این موضوع اندکی توضیح می‌دهم) پاسخ می‌دهند. با چرخ زدن در رسانه‌های اجتماعی و البته با تمرکز روی هدف (پیدا کردن مشکل یک یا چند گروه از افراد) می‌توانید ایده‌های کسب و کاری خوبی پیدا کنید.
      
   3. علاوه بر دو حالت فوق، برخی رَوَندها (Trends) نیز می‌توانند علامت‌هایی برای ایده‌های کسب و کاری خوب باشند. مثلاً هرم جمعیتی به گونه‌ای است که در سال‌های آینده احتمالاً تعداد میان‌سالان بیشتر می‌شود و یا احتمالاً با افزایش تعداد کودکان زیر ۷ سال روبرو خواهیم بود. همچنین استفاده از ابزارهای هوشمند و اینترنت پرسرعت دیتا به شدت رو به گسترش است. آیا می‌توان کسب و کاری تعریف کرد که در آن فرزندان یک فرد میان‌سال با استفاده از تلفن هوشمند پدرشان به‌صورت لحظه‌ای از سلامت او مطلع باشند؟ مثالی که گفتم، دو اَبَر روند (Mega Trend) امروز ایران و تقریباً دو مورد از واضح‌ترین آنهاست. برای پیدا کردن روندها و ابر روندهای دیگر، لازم است اخبار ببینید، مقاله مطالعه کنید و روزنامه بخوانید. دیدن تلویزیون (و نه الزاماً ماهواره) را هم فراموش نکنید!

    

   حالت دوم: ایده دارم و نمی‌دانم چطور آن را عملی کنم

   اجازه دهید صادق باشم: اگر ایده‌ای دارید و هنوز آن را اعتبارسنجی (validate) نکرده‌اید هم عملاً به معنای آن است که ایده‌ای ندارید! ماجرای ایده‌ی اعتبارسنجی نشده، عیناً مثل دوستی خاله خرسه است و می‌تواند شما را به کشتن (البته از دید کسب و کاری و مساوی با ورشکستگی) بدهد. پس باید پیش از هرچیز ایده‌تان را اعتبارسنجی کنید.

   کتاب‌ها و روش‌های مختلفی برای اعتبارسنجی ایده وجود دارد که من بیش از همه‌ی آنها، روش شرح داده شده در کتاب تست مامان را توصیه می‌کنم: یک چارچوب ساده و در عین حال قدرتمند که با استفاده از آن می‌توانید بفهمید ایده‌تان «به درد می‌خورد» یا نه. لطفاً فراموش نکنید که اعتبارسنجی ایده، چیزی بسیار فراتر از پرسش از اطرافیان و ساختن یک محصول اولیه و تلاش برای فروش آن است. اعتبارسنجی ایده را دست‌کم نگیرید.

    

   چند منبع مفید برای مطالعه

   علاوه بر کتاب تست مامان، مطالعه‌ی این کتاب‌ها و منابع را هم توصیه می‌کنم:

   • روزنامه‌ی دنیای اقتصاد: هم دانش اقتصادی شما را افزایش می‌دهد و هم با خواندن تحلیل‌های آن می‌توانید از پیش‌بینی‌های معتبر درباره‌ی آینده‌ی اقتصاد ایران مطلع شوند.
   • روزنامه‌ی هفت صبح: یک نشریه‌ی تقریباً زرد که با استفاده از آن می‌توانید بدانید مردم با چه چیزهایی سرگرم می‌شوند و در بحث‌های غیرجدی خانوادگی خود درباره‌ی چه چیزهایی صحبت می‌کنند.
   • هفته‌نامه‌ی تجارت فردا: مثل روزنامه‌ی دنیای اقتصاد، بینش اقتصادی شما را بالاتر می‌برد. بعلاوه، تحلیل‌های عمیق‌تری نسبت به روزنامه در این هفته‌نامه پیدا می‌کنید.
   • کتاب «نوپای ناب»: در حال حاضر، پر رونق‌ترین روش راه‌اندازی کسب و کارهای نوپا را توضیح داده است. مطالعه‌ی این کتاب پس از پیدا کردن ایده و پیش از اعتبارسنجی آن بسیار مفید است.
   • سه‌گانه‌ی استروالدر: «خلق مدل کسب و کار»، «مدل کسب و کار شما» و «طراحی ارزش پیشنهادی»، سه کتاب الکساندر استروالدر هستند که بسیاری راه‌اندازی کسب و کار را با آن آموخته‌اند. تجربه‌ی شخصی‌ام از برخورد با کسب و کارهای نوپا نشان می‌دهد خواندن این سه کتاب بدون مطالعه‌ی «نوپای ناب» ممکن است اندکی خطرناک باشد!
   • سایت‌ها و وبلاگ‌های فارسی: هفته نامه شنبه، گزاره‌ها، امیر مهرانی، یک ریال، اصفهان پلاس، رفتار سازمانی، ماهنامه‌ی پیوست و دیجیتاتو سایت‌هایی هستند که مطالعه‌ی مرتب آنها را پیشنهاد می‌کنم.
   • سایت‌ها و وبلاگ‌های انگلیسی: از آنجا که تعداد منابع انگلیسی برای موضوع کسب و کارهای نوپا بسیار زیادند، برای داشتن خلاصه‌ای از آنچه که در این دنیا می‌گذرد، بخش Ten Things You Need to Know از سایت Entrepreneur را پیشنهاد می‌کنم.

    

   نکته‌ی مهم پایانی

   همه‌ی کتاب‌ها و مقاله‌های و روش‌های ایده‌یابی و اعتبارسنجی، تا زمانی که دست به عمل نزنید و ایده‌تان را اجرایی نکنید، باد هواست!